تئاتر آلترناتیو برای نوجوانان در ایران

در ایران،تولید و اجرای تئاتر برای / توسط نوجوانان در هر دهه بسیار بسیار اندک است.این مدارس هستند که تاکنون توانسته اند سالیانه به بهانه ی جشنواره تئاتر دانش آموزی امکانی را برای نوجوانان کشور در بازه ی زمانی کوتاهی فراهم سازند تا تک اجراهایی شکل گیرد که متاسفانه به دلیل نبود زیرساختها،متنها نه برخاسته از نیازها و نگرش آنها،که از متون چاپ شده در بازارکتاب انتخاب شده اند.

بنابراین آن چه می خوانید خیال پردازی برای تئاتری است که در ایران وجود ندارد.

نمایشنامه نویسی نوجوانان

امتیاز این روش،مشارکت خود نوجوانان برای رفع مسئله است.زیرا از طریق نوشتن موظفند در باره ی سوژه،تحقیق،آن را از زوایای گوناگون بررسی و کنار دیگران،ایده ها و پیشنهادهای خود را چکش کاری کنند.

یکی از تجربه های انجام گرفته با این روش:کافیه!نمایشهایی برای پایان دادن به خشونت با اسلحه.

ENOUGH! Plays to End Gun Violence

پروژه مسابقه نمایشنامه نویسی نوجوانان با مشارکت دو هزار هنرمند و صد سازمان،برای آن که در باره ی این مشکل،گفتمانی در کشور شکل گیرد.امریکا.2019 م

با نوجوانان برای نوجوانان

امتیاز این روش،تولید و اجرای اثر نمایشی توسط نوجوانان برای نوجوانان است.فرصتی که به این گروه سنی داده می شود تا جهان خود را زیر ذره بین برده،با خود مواجه شوند و به گفت و گو بنشینند،هر چند می توانند از همیاری و تسهیلگری مربیان،متخصصان تئاتر و علوم انسانی بهره مند شوند.

یکی از تجربه های انجام گرفته با این روش،گروه تئاتر صلح است.

"تئاترصلح"گروهی متشکل از بازیگران گروه سنی یازده تا نوزده سال هستند که حول هدف مشترک،ایجاد تغییر در زندگی همسالان خود،متحد شده اند.به مدارس در شهرهای مختلف سفر می کنند تا آگاهی را افزایش داده و راه های غلبه بر مشکلات را نشان دهند.موضوع مورد تمرکز این گروه قلدری است.

قلدری به چه معناست؟شاید اولین تصوری که از این واژه در ذهن پررنگ می شود نزاع دانش آموزان ویژه پسرهای شر در کلاس درس و زنگهای تفریح باشد که به بیرون از فضای آموزشی هم کشیده می شود.اما نمودهای قلدری بسیار فراگیرتر بوده و خانه و خیابان و جامعه را نیز در بر می گیرد.

رفتاری که طی آن یک طرف رابطه دارای قدرت آشکار است و از آن سوء استفاده می کند و با پرخاشگری سعی در ارعاب طرف دیگر دارد.در این فرایند یک فرد به طور مداوم توسط فرد یا گروهی که از او قوی ترند مورد آزار قرار می گیرد.

بهره گیری از تمامی توانمندیهای اشکال متنوع تئاتر مستند

تئاتر مستند متکی بر افشاگری و در جست و جوی حقیقت است و از منابع غیرداستانی چون روزنامه ها،مجلات،آرشیوها،تاریخ شفاهی و مکتوب،خاطرات و یادداشت های روزانه،مصاحبه ها... برای خلق آثار نمایشی استفاده می‌کند.یکی از شکل های شاخص تئاتر مستند،تئاتر شاهد است. 

تئاتر شاهد توسط گواهانی اجرا می شود که داستان های شخصی و جمعی خود را به اشتراک می گذارند(شهادت می دهند).اجراکنندگانی که از تروما،به حاشیه رانده شدن، ظلم و پیچیدگی تجربه انسانی جان سالم به در برده اند و چالش برانگیزترین مسائل جامعه را از منظرهای متعدد بیان می کنند.این نوع تئاتر،در هر جایی قابل اجراست،ویژه مکانهایی که برای افراد حاضر در آن امکان دسترسی به چنین رویدادی ممکن نیست.

شیوه های تئاتری آگوستو بوآل

مجموعه ای از تکنیک های اجرایی تعاملی که برای به حداکثر رساندن تأثیر تئاتر در ایجاد تغییرات فردی و اجتماعی طراحی شده اند.برای مثال متوقف کردن داستان در لحظه بحران و دعوت مخاطب برای ارائه راه حل های جدید.

استفاده از اشکال متنوع درام کاربردی

مداخله ی خلاقانه به هدف برانگیختن فکر،تحریک گفتگو،به چالش کشیدن ایده ها و ایجاد تغییر برای بهبود جامعه با توجه به اهمیت مشارکت جوانان و درگیرکردن آنها برای رفع مشکل.

برای مثال، Rising Youth Theater،یک سازمان رهبری جوانان است که در تقاطع هنر و عدالت اجتماعی کار می کند و معتقد است تئاتر،قصه گویی و هنرها ابزار قدرتمند و کاتالیزوری برای تغییر هستند و نمایشنامه هایی را که برای جامعه مهم هستند تولید می کند.

یا اجرای پروژه تئاتر عدالت اجتماعی، act social justice theatre projectکه مجموعه ای از کارگاه های آموزشی برای تولید یک نمایشنامه ی تک پرده ای است.شرکت کنندگان در کارگاه نیازی به حضور در بخش اجرایی این پروژه ندارند و نیازمند دانش یا تجربه تئاتری نیستند.آنها با استفاده از هم اندیشی،بحث،هنر تجسمی و بداهه پردازی،نمایشی بدیع و صادقانه خلق می کنند.هدف پروژه آگاه کردن مخاطب به مسائل عدالت اجتماعی از طریق آموزش برای ترویج تغییرات مثبت است.

یکی از شکلهای درام کاربردی تئاتر برای توسعه است.فرایندی گفت و گو محور که با مردم و توسط مردم تمرین می شود.راهی برای قدرتمند کردن جوامع از طریق گوش دادن به دغدغه هایشان،تشویق آنها برای طرح مسائل و حل مشکل با مشارکت قدرتمند خودشان.

برای مثال تئاتر برای توسعه اجتماعی در تانزانیا

Theatre for Social Development (THESODE)

 یک سازمان غیردولتی است که در سال 1999 تحت شورای هنر و موسیقی زنگبار تأسیس شد.ماموریت آن:حساس سازی،آموزش و حمایت از جامعه در خصوص حقوق و تکالیف و توسعه همه جانبه از طریق هنرهای نمایشی،سمینارها و کارگاه های آموزشی است.اهداف این سازمان:ایجاد آگاهی در میان مردم در مورد چالش هایی که زندگی و رفاه آنها را تهدید می کنند و به آنها کمک می کند تا استراتژی هایی برای رویارویی با این چالش ها بیابند.ایجاد مشارکت و توسعه پیوندها با سایر سازمانهای ملی و بین المللی که در همین مسیر تلاش می کنند.ظرفیت  سازی اعضا از نظر هنری و اداری.استفاده از تئاتر مردمی برای مبارزه با سوء استفاده جنسی از کودکان،خشونت جنسیتی،تبعیض جنسیتی،اچ آی وی و ایدز، سوء مصرف مواد،کار کودکان، آموزش مدنی و سایر مشکلات مرتبط با جوانان.

تولید فیلم مستند و اجرای تئاتر زنده و عروسکی در مورد مسائل اجتماعی دو نمونه از فعالیتهای این سازمان است.

روزنامه های زنده:وقتی اخبار تئاتر می سازنند

Living Newspapers: When News Make the Theatre

روزنامه‌های زنده در دوران انقلاب بلشویکی در روسیه به وجود آمدند  و برای ارائه اخبار و تبلیغات به بی سوادان ظاهر شدند.توسعه‌دهندگان روزنامه‌های زنده فرم‌های تئاتری ساختند که در روسیه بلشویکی، آلمان و تئاتر کارگری اروپا با آن‌ها مواجه شده بودند.فرمی نمایشی از یک مشکل که از رویدادهای خبری تشکیل شده است،ترکیبی از تکنیک ها برای نمایش معضلات اجتماعی و اقتصادی.

در امریکا،پروژه تئاتر فدرال،ابتدا حاصل همکاری سازنده و موثر روزنامه نگاران و متخصصان تئاتر بود.

با تولید چند اثر و مواجه شدن با سانسور این فرم نمایشی مجبور شد در انتخاب موضوعات خود بیشتر به گذشته نگاه کند،از نظر سیاسی کمتر رادیکال باشد اما از تعهد خود به گزارش در مورد مسائل اجتماعی و درخواست برای تغییر اجتماعی دست نکشد.قالب اپیزودیک و نمایش چند رسانه ای(صدا فیلم تصویر) از مشخصه های این فرم است.

محتوای یک روزنامه زنده همیشه بر روی رویدادها یا مسائل جاری متمرکز است که طبقات متوسط و پایین جامعه را درگیر کرده است.تیم‌هایی از پژوهشگران،که بسیاری از آنها روزنامه‌نگاران بوده اند، تحقیقات گسترده‌ای انجام می داده اند تا مبنای واقعی هر روزنامه زنده را فراهم کنند.سپس،ویراستاران اطلاعات را سازماندهی و به درام نویسان ارائه می دادند.روزنامه زنده حاصل این کلاژ اخبار و آمار است. اگرچه روزنامه‌های زنده باید عینی و بی‌طرفانه باشند،اکثر تولیدات روزنامه‌های زنده یک سوگیری آشکار و فراخوانی برای اقدام از سوی مخاطبان بوده است.روزنامه های زنده تمایل داشتند از قراردادهای صحنه واقع گرایانه دورشوند.تغییرات سریع صحنه،انعطاف‌پذیری فضای صحنه، استفاده از سطوح مختلف،فیلم،سایه،جلوه های صوتی و موسیقی،استفاده از بلندگو برای روایت و اظهار نظر،خاموشی ناگهانی و نورافکن های شدید،استفاده از نمایش عروسکی،رقص مدرن و پانتومیم. از نظر ساختار دراماتیک،راهنما از نویسندگان و طراحان می‌خواهد که هنگام ساخت روزنامه‌های زنده مفهوم کنترپوان را در ذهن داشته باشند،متناوبا بین صحنه‌ها و صداهایی که دیدگاه‌های متضاد را نشان می‌دهند،در مورد اعمال اظهار نظر کنند و مخاطب را درگیر و آگاه نگه دارند.

 عزیمت از تاریخ اجتماعی هنر

در تاریخ اجتماعی هنر,تغییرات و تحولات هنر در هر دوره ی تاریخی - اجتماعی بررسی می شود.این بار حرکتی معکوس انجام می گیرد و تلاش می شود درام هایی نوشته و اجرا شوند که از طریق تاریخ هنر،مباحث اجتماعی- تاریخی هر دوره معرفی و بررسی شوند.این شیوه برای مخاطب،به ویژه نوجوانان، قابل درک تر،موثرتر و جذاب تر است.

برای مثال متن رضا و نارضا(نوشته ی فریده شیرژیان)با بررسی نگاره های رضا عباسی در قالب یک درام برای طرح مسئله ی رویارویی سنت و مدرنیته این روش را تجربه کرده است.